Basic HTML Version
29
Makale
olduğu “Türk Birliği” adlı derneğin çıkardığı “Bilgi
Mecmuası” dergisinde önemli görevler üstlendi.
1913 yılında Hikmet-i Nazariye (felsefe) derslerini
vermekte olduğu Darülfünun’da Usul-ü Tedris ve
Terbiye öğretmenliklerini de üzerine aldı. 14 Ağustos
1914 tarihinde vefat etti.
Emrullah Efendi’nin çeşitli gazete ve dergilerde
eğitime dair bir çok makalesi yayınlanmıştır.
Emrullah Efendi öğretmenliği bir meslek haline
getirmek için gayret eden bir bakandır. Bakanlığı
sırasında memur oldukları halde öğretmenlik yapan
“memur muallim” lere karşı gelerek onlardan ya
memurluğu ya da muallimliği seçmelerini istemiştir.
Nitekim Meclis’teki bir konuşmasında da “Bir talim
ordusu, bir muallim ordusu yetiştirmek fikrindeyim.
Benim nazariyem budur. Kâtipleri, hakimleri muallim
yapamayız... Muallimlik bir meslektir” demiştir
(Ergün,1982).
Bakanlığı sırasında ilköğretimin işleyişi ve teftiş
sistemi ile ilgili düzenlemeler yapmıştır. Özellikle
ilköğretim sistemine bugüne kadar yön veren
“Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u Muvakkati” (İlköğretim
Geçici Kanunu) O’nun öncülüğü ile çıkmıştır. Milli
Eğitim Bakanlığı Teşkilat yapısı da ana çerçevesini
Emrullah Efendi zamanında çıkarılan “Maarif-i
Umumiye Nezareti Merkez Teşkilatı” adlı düzenleme
ile kazanmıştır. Darü’l Fünun Nizamnamesi de
Emrullah Efendi’nin eseridir (İpek, 2008).
Emrullah Efendi’ye göre insanda beden terbiyesinin
bir sınırı vardır, ama nefsî ve fikrî
terbiyenin sınırı yoktur. İnsan, insanı olgunluğa
ulaştırmak için eğitilir. Fayda ve zevk gözetilmez.
Olgunluk hususunda fıtrata (yaradılış) uyulmalı, bu
değiştirilmemelidir.
Eğitimin amacı, bir insanın bedenî ve nefsanî güçlerini
olgunluk derecesine ulaştırmaktır.
Terbiye, kendi kendine olmaz. Bunun başlıca üç ana
“şartı” vardır: çocuk, mahal, öğretmen ve öğrencilerin
çalışması. Terbiye için çocukta istidat olmalıdır. Hiç bir
zaman terbiye istidat doğurmaz. Terbiye icat etmez,
ikmal eder. Bulduğunu genişletir ve olgunlaştırır.
Çocuk tabiî bir çevrede, kendi kendine büyümelidir.
Bu tabiî gelişime engel olacak şeyleri kaldırmalıdır.
Fıtratı zorla değiştirmeye uğraşmamalıdır. İyi muhitte,
iyi terbiye alınır. Bunlardan ahlâkî muhit, fizikî
muhitten daha etkilidir. Terbiyenin esası, hürriyettir.
Hürriyet, ilimle kaimdir; bilgisizlik ile hürriyet bir
arada durmaz. İnsanın başarısı sırf ilim sayesindedir.
Eğitim hürriyeti için eşitlik de olmalıdır. Eşitlik, “aynı
olmak demek değildir.” Eğitimde eşitlik, okula kabul
ederken ve okuldaki öğretim süresince öğrencilere
aynı şekilde davranmak demektir (Ergün, 1982).
Bu yazının sınırları içinde Emrullah Efendi ile ilgili
sunacağım son bilginin Türkiye Özel Okullar Birliği
tarafından not edilmesini arzu ediyorum. Emrullah
Efendi, özel okulculuk açısından da tarihe mal olmuş
bir şahsiyettir.
Zira Meclis-i Mebusan’a sunduğu yasal düzenleme
ile okulları ilk defa genel(devlet) ve özel olarak
sınıflandırarak sistem içinde yer almayan azınlık
okullarını eğitim sisteminin bütünlüğü içine dahil
etmiştir. Bu arada Emrullah Efendi zamanında Türk
özel öğretimini geliştirmek için cemiyetler açılmış bu
amaçla 1909 yılında Kadıköy’de Osmanlı Mektepleri
Cemiyeti kurulmuştur.
Bu doğrultuda Türk özel okul kurucuları 1911 yılında
bir araya gelerek Osmanlı Mektepleri Tevhid-i Mesai
Cemiyeti adında bir dernek kurmuşlardır (İpek, 2008).
Özel okulculuk adına gerçekleştirilen bu çalışmaların
etkisiyle 1915 yılında son derece özgürlükçü ve liberal
bir çerçeve olan
Mekatib-i Hususiyye Talimatnamesi
yayınlanmıştır.
Emrullah Efendi’den bu yazıda yer alan bilgilerden
hareketle bile bugüne dair çok anlamlı çıkarımlarda
bulunulabilir.
Kaynakça
Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2012.
Ergün, Mustafa. Emrulalh Efendi Hayatı-Görüşleri-Çalışmaları,
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt
XXX. Sayı 1-2,1979-1982. s.7-36
Ergün, Mustafa. Türk Eğitiminin Batılılaşmasını Belirleyen
Dinamikler, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 17, Cilt: VI,
Mart 1990
İpek, Muammer. Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin Eğitim
Anlayışı ve Uygulamaları. Ankara: MEB Yayınları, 2008.