Basic HTML Version
FARKLI ÖĞRENENLERE SAYGI: “ÖZEL EĞİTİM” MEVZUAT VE
UYGULAMALARI
Eğitim hakkı nedir?
Burada öncelikle evrensel etik dediğimiz ve hukukun da kabul ettiği dört temel
ilkeden söz edebiliriz. Bunlardan ilki “eğitim, herkesin hakkıdır. İkincisi,“tüm çocuklar
akranlarıyla birlikte aynı ortamda, sürekli eğitimden yararlanmalıdır”. Üçüncüsü “Her
çocuk farklıdır. Her çocuğun farklı yetersizlik ve eğitim gereksinimleri vardır.Farklılık
ya da engelinden dolayı kimsenin eğitim-öğretim hakkı engellenemez.”Son olarak;
“devletler sağlıklı ve güvenli bir öğrenme ortamı sağlayarak özel gereksinimli
çocukların eğitime erişimlerinde fırsat eşitliğini içeren uygulamaları yaşama geçirmekle
yükümlüdür”. Kısaca bu ilke aslında uluslararası sözleşmeler ve fırsat eşitliği
kavramı altında özetlenebilir.
Devletler fırsat eşitliği ilkesi doğrultusunda eğitimi vatandaşlarına sunmak zorun-
dadırlar. Bu dört temel ilke aslında bizim hukuk ekosistemimizde, normlar
hiyerarşisinde en soyut ve genel norm olan anayasadan en somut düzenlemeye
kadar yer almış durumdadır.
Özel eğitimden, fırsat eşitliğinden, farklı öğrenen bireylerden ve engellilerden de söz
etmeliyiz. Bir de uluslararası yasal düzenlemeler var biliyorsunuz. İnsanoğlunun bu
evrensel değerler ve kurallar konusundaki yolculuğu 1948 yılında başlamış ve halen
de devam etmektedir. Burada “Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi” bizim
için çok önemli bir adımdır. Anayasamızdaki bir hüküm nedeniyle usulüne göre
imzalanmış ve de yayınlanmış uluslararası sözleşmeler iç hukukta kanun değerindedir.
Yani bu sözleşme bizim için bir medeni kanundan veya borçlar kanunundan uygu-
lama açısından farksız olmalıdır.
Özel eğitim, çok tartışılan bir konudur. Bana göre biz özel eğitimi yanlış anlatıyoruz.
‘Önce özel eğitim nedir ve ne değildir?’ sorusuna çok iyi cevap bulmalıyız. Özel
eğitim, sadece engelli eğitimi değildir. Özel eğitim, bireysel eğitim ya da destek
eğitimi de değildir. Özel eğitim aslında ihtiyaca göre çeşitlendirilmiş, bireysel-
leştirilmiş ve farklılaştırılmış eğitimdir. Özel eğitimde önemli olan bireyselleştirilmiş
eğitim ihtiyacının varlığıdır. Yasaya baktığımız zaman da özel eğitime ihtiyacı olan
bireyin tanımında engelli kelimesine rastlamıyoruz.
Dünyada özel gereksinimli bireylerin eğitiminde uygulanan çeşitli sistemler vardır.
Bütünleştirme, kaynaştırma ve ayrıştırma bunlardan bazılarıdır. Şu anda bizim
ülkemizde en az sınırlandırılmış ortam ve kaynaştırma sistemi uygulanmaktadır.
Yasa, en az sınırlandırılmış ortam ve kaynaştırma demektedir. Bu, çocuğun doğal
Av. Jülide Işıl BAĞATUR
Eğitim Hukukçusu
102
Eğitimde Farklılıklara Saygı ve Uygulamaları